فکر نگران، جسم بیمار: آشنایی با اختلالات روان تنی - سرزمین رویا

اختلالات روان تنی چیست؟

افراد مبتلا به اختلالات روان تنی (Somatic Symptom Disorder)، درگیر احساسات و علائم جسمی مثل درد، تنگی نفس یا ضعف می شوند. این اختلال قبلا با نام های اختلال جسمانی شکل (Somatoform Disorder) یا اختلال جسمانی سازی (Somatization Disorder) شناخته می شد. ویژگی اصلی این اختلال باور به وجود یک بیماری و نقص سلامتی است، حتی اگر هیچ بیماری تشخیص داده نشده باشد و پزشک مطمئن باشد که علائم بیمار هیچ ارتباطی با وجود مسئله ای در جسم فرد ندارد. این موضوع، مخصوصا وقتی پزشک و اطرافیان شما باور ننمایند که علائمتان واقعی است، می تواند منجر به استرس عاطفی شدید گردد.

علائم اختلالات روان تنی چیست؟

علامت اصلی این اختلال، باور به وجود یک بیماری است که ممکن است واقعا وجود نداشته باشد. این بیماری های فرضی می توانند از خفیف تا شدید و از عمومی تا بسیار خاص متغیر باشند. سایر ویژگی های این اختلال عبارتند از:

• علائمی که به هیچ بیماری شناخته شده ای مربوط نیستند.
• علائمی که به یک بیماری شناخته شده مربوط هستند، اما بسیار شدیدتر از حد معمول بروز می نمایند.
• اضطراب مداوم یا شدید در خصوص یک بیماری احتمالی.
• تصور اینکه احساسات جسمی طبیعی، نشانه بیماری هستند.
• نگرانی در خصوص شدت علائم خفیف مثل آبریزش بینی.
• باور به اینکه پزشک معاینه یا درمان مناسبی ارائه نداده است.
• نگرانی از اینکه فعالیت بدنی به بدن آسیب می رساند.
• معاینه مکرر بدن برای پیدا کردن هرگونه نشانه فیزیکی بیماری.
• عدم پاسخ به درمان پزشکی یا حساسیت بسیار زیاد به عوارض جانبی داروها.
• تجربه ناتوانی شدیدتر از آنچه معمولا با یک بیماری خاص همراه است.

افراد مبتلا به این اختلال واقعا معتقدند که بیمار هستند، بنابراین تشخیص این اختلال از یک بیماری واقعی که احتیاج به درمان دارد، می تواند سخت باشد. با این حال اختلالات روان تنی معمولا باعث نگرانی وسواس گونه در خصوص علائمی می گردد و اغلب در زندگی روزمره اختلال ایجاد می نمایند.

علت بروز اختلالات روان تنی چیست؟

محققان از علت دقیق بروز اختلالات روان تنی مطمئن نیستند. با این حال به نظر می رسد پدیدار شدن آن با موارد زیر مرتبط باشد:

• ویژگی های ژنتیکی مثل حساسیت به درد.
• داشتن عاطفه منفی (Negative Affectivity) که یک ویژگی شخصیتی شامل احساسات منفی و تصویر ضعیف از خود است.
• مشکل در مقابله با استرس.
• کاهش آگاهی عاطفی، که می تواند باعث گردد فرد بیشتر بر مسائل جسمی تمرکز کند تا مسائل عاطفی.
• رفتارهای آموخته شده مثل جلب توجه به وسیله بیماری یا افزایش بی حرکتی ناشی از رفتارهای درد.

هر یک از این ویژگی ها، یا ترکیبی از آن ها، می تواند در بروز اختلالات روان تنی نقش داشته باشد.

چه کسانی به اختلالات روان تنی مبتلا می شوند؟

محققان در طول سال های زیاد برخی از عوامل خطر احتمالی در بروز این اختلال را شناسایی نموده اند که ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:

• داشتن اضطراب یا افسردگی.
• تشخیص یا بهبودی از یک بیماری پزشکی.
• داشتن خطر بالای ابتلا به یک بیماری پزشکی جدی، مثلا بیماری به علت سابقه خانوادگی.
• تجربیات آسیب زای قبلی.

پس می توان گفت افرادی که یک یا چند مورد از این شرایط را دارند، ممکن است بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این اختلال قرار داشته باشند.

راه های تشخیص اختلالات روان تنی

قبل از تشخیص این اختلال، پزشک انجام یک معاینه فیزیکی کامل را برای آنالیز علائم بیماری جسمی آغاز می نماید. اگر او هیچ مدرکی مبنی بر بیماری پیدا نکند، شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع می دهد. متخصص سلامت روان با پرسیدن سوالاتی مثل موراد زیر، کار تشخیص و درمان آغاز می نماید:

• علائم و مدت زمانی که آن ها را داشته اید.
• سابقه خانوادگی
• منابع استرس
• سابقه سوءمصرف مواد (در صورت وجود)

بعلاوه ممکن است از شما خواسته گردد که پرسشنامه ای در خصوص علائم و سبک زندگی خود پر کنید. متخصص سلامت روان بیشتر بر نحوه تفکر شما در خصوص علائمتان تمرکز می نماید تا خود علائم.

در سرانجام اگر یکی از شرایط زیر را داشته باشید، به عنوان فردی مبتلا به این اختلال تشخیص داده می شوید:

• یک یا چند علامت جسمی را تجربه می کنید که باعث ناراحتی یا تداخل در فعالیت های روزمره تان می گردد.
• افکار بیش از حد یا بی سرانجام در خصوص شدت علائم خود دارید که باعث می گردد زمان و انرژی زیادی را صرف ارزیابی سلامت خود کنید.
• به مدت شش ماه یا بیشتر علائم را تجربه می کنید، حتی اگر این علائم با گذشت زمان تغییر نمایند.

راه های درمان اختلالات روان تنی

درمان این اختلال معمولا شامل روان درمانی، دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو است تا کیفیت زندگی شما بهبود پیدا نموده و اضطراب ناشی از سلامت جسمی تان کم گردد.

روان درمانی

روان درمانی، که به آن گفتاردرمانی هم گفته می گردد، اولین گام خوب در درمان این اختلال است. درمان شناختی رفتاری (CBT) (Cognitive Behavioral Therapy) یک شکل مفید از روان درمانی در ارتباط با این اختلال محسوب می گردد. این درمان شامل کار با یک درمانگر برای شناسایی افکار و الگوهای منفی یا غیرمنطقی است.

بعد از شناسایی این افکار، درمانگر با شما کار می نماید تا راه هایی برای غلبه بر آن ها و پاسخ موثرتر به موقعیت های استرس زا پیدا کنید. بعلاوه راه های مختلفی برای مدیریت اضطراب در خصوص سلامتی خود و هر گونه اختلال سلامت روان دیگر، مثل افسردگی، را هم در این فرآیند یاد می گیرید.

دارو درمانی

داروهای ضد افسردگی می توانند به درمان این اختلال و کاهش اضطراب یاری نمایند. این داروها معمولا در صورت ترکیب با نوعی روان درمانی، برترین نتیجه را دارند. ممکن است پزشک دارو را به طور موقتی برای شما تجویز کند و به مرور زمان با یادگیری ابزارهای نو مقابله در درمان می توانید به تدریج دوز دارو را کاهش دهید.

آگاهی از این موضوع مهم است که بدانید بسیاری از داروهای ضدافسردگی در آغاز مصرف، عوارض جانبی ایجاد می نمایند. اگر با این اختلال درگیر هستید، مطمئن شوید که پزشک تمام عوارض جانبی احتمالی را با شما مرور می نماید تا مصرف دارو باعث ایجاد اضطراب بیشتر نشوند. به خاطر داشته باشید که ممکن است قبل از پیدا کردن داروی مؤثر، مجبور شوید چند دارو را امتحان کنید.

عوارض اختلالات روان تنی

در صورت عدم درمان، این اختلال می تواند منجر به ایجاد عوارض مختلفی برای سلامت عمومی و زندگی شما گردد. نگرانی مداوم در خصوص سلامتی می تواند انجام فعالیت های روزانه را بسیار سخت کند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب در حفظ روابط نزدیک مشکل دارند. مثلا دوستان نزدیک و اعضای خانواده ممکن است تصور نمایند که شما به دلایل بدخواهانه دروغ می گویید. مراجعات مکرر به پزشک در خصوص علائم هم می تواند منجر به تحمیل هزینه های بالای پزشکی و ایجاد مشکل در حفظ برنامه کاری منظم گردد. همه این عوارض می توانند علاوه بر علائم دیگر، استرس و اضطراب بیشتری ایجاد نمایند.

زندگی با اختلالات روان تنی

درگیری با این اختلال می تواند بسیار طاقت فرسا باشد، اما با مراجعه به درمانگر با تجربه و در برخی موارد مصرف دوز مناسب دارو، می توانید کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید. علائم شما ممکن است هرگز به طور کامل از بین نروند، اما می توانید یاد بگیرید که چگونه به طور موثر آن ها را مدیریت کنید تا زندگی روزمره تان را مختل ننمایند.

کلام آخر

اختلالات روان تنی تجربه ای چالش برانگیز است که می تواند ابعاد مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اما خبر خوب این است که این اختلال قابل درمان است. با مراجعه به موقع به متخصص سلامت روان، دریافت درمان مناسب و حمایت اطرافیان، می توان بر این چالش غلبه کرد و به سوی زندگی سالم تر و آرام تری گام برداشت. به یاد داشته باشید که در این مسیر تنها نیستید و یاری همواره در دسترس شماست.

منبع: healthline